www.powstaniewlkp.fora.pl

Zdzisław

Przed wybuchem powstania na terenie Wielkopolski nie zdołał się wytworzyć odrębny mundur, który charakteryzowałby przyszłe oddziały powstańcze. Mundur barwy szarozielonej [ feldgrau ], okrągła czapka z daszkiem , buty saperki były w przeważającej części spadkiem po zaborcy i główną podstawą umundurowania , które uzupełniano polskimi odznakami narodowymi m.in. opaskami biało – czerwonymi, orzełkami, kokardami , rozetkami i znaczkami noszonymi na piersiach oraz na czapkach . Pewnym krokiem na drodze do ujednolicenia oznak narodowych noszonych przez powstańców był rozkaz mjr Stanisława Taczaka z 8 stycznia a nowy głównodowodzący gen . Józef Dowbor – Muśnicki zapowiadając 18 stycznia ujednolicenie munduru rozkazał zachować dotychczas noszony mundur z orłem na czapce . Zasadniczy brak różnicy między mundurem powstańczym a niemieckim stwarzał doskonałe możliwości dla brawurowych akcji o czym dość licznie wspominają uczestnicy pamiętnego zrywu . Ukazanie się przepisów mundurowych od 21 stycznia 1919 roku dotyczyło już regularnej Armii Wielkopolskiej , opartej na przymusowym poborze .
Podobnie było z uzbrojeniem oddziałów powstańczych , które opierało się głównie na broni z magazynów niemieckich na terenie Wielkopolski , zdobytych bądź przejętych w pierwszych dniach walk . Jak podaje prof. dr hab. Bogusław Polak od 1 do 15 stycznia 1919 roku z magazynów Dowództwa Głównego na podstawie 155 asygnat wydano prawie 25 tysięcy karabinów i karabinków kawaleryjskich , 172 karabiny maszynowe , 2,7 mln naboi do broni ręcznej i maszynowej i prawie 100 tysięcy granatów ręcznych . Natomiast w połowie stycznia w magazynach pozostało nieco ponad 7 tysięcy uszkodzonych karabinów , około 100 karabinów maszynowych – także wymagających naprawy i około 65 tysięcy granatów ręcznych . Należy dodać ,iż w momencie rozpoczęcia powstania również część broni była w posiadaniu formacji w założeniu milicyjno – porządkowych [ m.in. Służby Straży i Bezpieczeństwa , Straży Obywatelskiej , Straży Ludowej ] czy też żołnierzy – Polaków , którzy udawali się na urlop względnie oddalili się z niemieckich transportów i jednostek wraz z bronią .
Powstańcy uzbrojeni byli obok broni myśliwskiej w pięciostrzałowe karabiny niemieckie Mauser wz.88 i 98 oraz jednostrzałowe karabiny Mauser wz. 71 . Hełmy stalowe wz. 1916 posiadało niewielu spośród powstańców . Oficerowie i starsi podoficerowie posiadali 9 mm „Parabellum” względnie Mausera wz.96 z dostosowaną drewnianą lufą . Kawalerzyści byli uzbrojeni w karabinki Mausera wz. 98 i Mannlicher-Mauser wz.98 . Ogółem powstańcy posiadali na dzień 12 stycznia 1919 roku około 30 tysięcy karabinów różnych systemów i po 50 ładunków na karabin . Z uwagi na braki w materiale amunicyjnym mjr Taczak w rozkazie z dnia 7 stycznia 1919 zalecał powstańcom oszczędzać amunicję . Warto dodać ,iż nakazywał także zbieranie łusek od zużytych naboi i zdawanie ich w poznańskim magazynie broni i amunicji . Poznańska fabryka naboi karabinowych w Głównej była pierwszą w Odrodzonej Polsce .
Wśród posiadanej broni maszynowej należy wymienić przede wszystkim 7.92 mm ciężki karabin maszynowy Maxim wz.08 . Powstańcy dysponowali także niewielką ilością tzw. minomiotów i granatomiotaczy . Także dysponowano artylerią powstańczą . Zdobyto i odnaleziono do 8 stycznia 1919 roku 54 działa , które były w dużej części zużyte i przestarzałe . Dodajmy dla prawdy historycznej , iż wystawione na postrach 28 grudnia 1918 roku przed Bazarem dwie 77 mm armaty polowe były bez przyrządów celowniczych i ostrej amunicji .
Duża rozmaitość typów występowała w broni białej , szczególnie pośród szabel i pałaszy , mniejsza wśród bagnetów . Należy dodać , iż m.in. w rejonie kruszwickim, pleszewskim i strzelneńskim oddziały Straży Ludowej używały do celów reprezentacyjnych kosy .
Zaczątkiem wojsk szybkich oddziałów powstańczych były zdobycze : pociąg pancerny [ zdobyty 17 lutego 1919 roku pod Rynarzewem ] , samochód pancerny , półautomatyczne działo samochodowe wz. 1917 . Ponadto w Poznaniu przejęto znaczny niemiecki transport samochodowy [ około 150 samochodów osobowych i 200 ciężarowych ].
Również obfitą zdobycz przyniosło zajęcie przez powstańców Stacji Lotniczej na Ławicy i hali Zeppelina na Winiarach w głównie w postaci samolotów obserwacyjnych . Wśród zdobytego szturmem w dniu 6 stycznia 1919 roku sprzętu na Ławicy znajdowało się m.in., 26 sprawnych samolotów , kilkadziesiąt silników przy niewielkich zasobach paliwa i olejów . Większym problemem był dla obsługi nowopowstałego lotnictwa powstańczego brak pilotów . Początkowo było ich pięciu .Wiązało się to z polityką niemiecką ,która utrudniała dostęp Polakom do uzyskania stopni oficerskich we wszystkich rodzajach broni . Stąd duża rola w pierwszym okresie grupy podoficerów .
Warto uchylić głowy przed organizatorami ochotniczej armii powstańczej z mjr Taczakiem na czele . Bowiem do chwili objęcia stanowiska przez gen. Józefa Dowbor – Muśnickiego w dniu 16 stycznia 1919 roku istniała , nie licząc oddziałów Straży Ludowej , 14 tysięczna armia była nie tylko umundurowana ale i wyposażona oraz uzbrojona. Posiadająca nie tylko zalążki pułków piechoty lecz także artylerii , kawalerii , oddziałów technicznych , służby sanitarno – medycznej oraz służby zaopatrzenia .
Dzisiaj możemy zobaczyć pamiątki materialne -zdjęcia, dokumenty osobiste, broń i umundurowanie powstańców wielkopolskich, m.in. w WIELKOPOLSKIM MUZEUM WALK NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH w POZNANIU - Muzeum Powstania Wielkopolskiego ( Odwach – Stary Rynek 3 ) oraz Wielkopolskim Muzeum Wojskowym ( Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu - Stary Rynek 9 ).