www.powstaniewlkp.fora.pl

Zdzisław · Wysłany: Sob 1:12, 08 Mar 2008 Temat postu: Krzyż i Medal Niepodległości

W sprawie Krzyża i Medalu Niepodległości do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości pod koniec lat trzydziestych - jak podają znawcy przedmiotu : Zbigniew Puchalski i Tadeusz Wawrzyński- wpływało wiele pism od rozmaitych stowarzyszeń, związków i organizacji kombatanckich z postulatami uhonorowania ich członków odznaczeniami. Z prośbami tego typu zwracały się m.in. związki: Byłych Członków Straży Obywatelskiej, Weteranów Armii Polskiej we Francji. Oficerów Internowanych w Niemczech i Austrii, a także Związek Dowborczyków. Dowborczycy postulowali nawet, by nadać Krzyż Niepodległości wszystkim członkom, którzy mieli Krzyż Pamiątkowy I Korpusu Polskiego w Rosji. Komitet nie uwzględnił jednak żadnej z tych próśb, uzasadniając to obowiązującym już od dawna regulaminem nadawania Krzyża i Medalu Niepodległości.
W połowie 1938 r. praca Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości zdawała się dobiegać końca. Z komunikatu ogłoszonego 26 VI 1938 r. podczas 131 posiedzenia wynikało, że nadano ogółem 87 034 odznaczenia, w tym: 1792 Krzyże Niepodległości z Mieczami, 34 883 Krzyże Niepodległości i 50 359 Medali Niepodległości, odrzucono zaś 112 188 wniosków. Na następnym posiedzeniu, które zwołano w końcu września, była rozpatrywana sprawa ogłoszenia specjalnego komunikatu o zakończeniu prac odznaczeniowych. W jego treści miało się znaleźć stwierdzenie, że „nadano tylko odznaczenia tym. którzy według kryteriów komitetu mieli pewne minimum pracy na niwie niepodległościowej, zaś rozpatrzono wszystkie wnioski, które wpłynęły w terminie do dnia 31 grudnia 1937 r." Odczytane zostało też sprawozdanie finansowe, z którego wynikało, że łączne wydatki komitetu w latach 1930—1938 wyniosły 814 tysięcy złotych. Były one oczywiście z nadwyżką pokrywane z opłat za odznaki i dyplomy, uiszczanych przez osoby odznaczone. Z 87 tysięcy nadanych odznaczeń, jak wynikało z tego sprawozdania, tylko 478 wydano bezpłatnie; w większości wypadków dotyczyło to weteranów powstania 1863 r..

Ogółem za Powstanie Poznańskie nadano 22 Krzyże Niepodległości z Mieczami , 850 Krzyży Niepodległosci , 6496 Medali Niepodległości (Razem za Powst. Poznańskie 7 368 odznaczeń ).

Przykłady zbiorowych i indywidualnych starań o nadanie odznaczenia niepodległościowego potwierdzają szczególnie wysoką rangę tego wyróżnienia w latach 1930—1939. Wpływało na to, jak się wydaje, kilka czynników. Pierwszym był niewątpliwie jego prestiż społeczny wynikający z wysokiego usytuowania w oficjalnej hierarchii wyróżnień państwowych II Rzeczypospolitej. Odznaczenie już w samej swej nazwie nawiązujące do najwyższej wartości młodego państwa polskiego — niepodległości, stawało się niezmiernie atrakcyjne. Rangę Krzyża i Medalu podnosił też jego wojskowy charakter. Mimo różnych barier utrudniających dostęp do odznaczenia miało ono charakter demokratyczny, jego otrzymanie nie zależało bowiem od stanowiska czy cenzusu, jak to było w wypadku Orderu Odrodzenia Polski czy wyższych stopni Krzyża Zasługi.
O wartości Krzyża i Medalu Niepodległości decydowały również inne względy. Aby się o tym przekonać, wystarczy wziąć do ręki wydany w 1939 r. Kodeks orderowy Wiesława Bończy-Tomaszewskiego, gdzie aż na 22 stronach opublikowano różne przywileje i korzyści materialne wynikające z faktu posiadania odznaczenia. Osobom odznaczonym przysługiwało m.in.: czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do zniżki kolejowej, pierwszeństwo w przyjmowaniu dzieci do państwowych, publicznych oraz samorządowych szkół i zakładów naukowych połączone z ewentualnym zwolnieniem od opłat w wypadku stwierdzenia niezamożności, prawo pierwszeństwa przy przyjmowaniu do pracy (pracodawca mógł zwolnić z pracy osobę odznaczoną tylko z bardzo ważnych powodów), prawo do zaliczenia okresu działalności niepodległościowej do wysługi emerytalnej, prawo do zaopatrzenia ze skarbu państwa w wypadku ograniczonej zdolności do pracy lub ukończenia 55 roku życia przy jednoczesnym braku środków zapewniających egzystencję. Zaopatrzenie to, całkiem niemałe, wynosiło od 60 do 90 zł miesięcznie, w zależności od tzw. klasy miejscowości, w której zamieszkiwał odznaczony. Zaopatrzenie w wysokości 50% powyższej sumy przypaść mogło również wdowie po odznaczonym, a także jego dzieciom. Odznaczonym przysługiwał ponadto specjalny dodatek rodzinny w wysokości 20% kwoty zaopatrzenia na żonę oraz po 10% na każde dziecko. Należy również podkreślić, że kawalerowie Krzyża lub Medalu Niepodległości mieli prawo do leczenia na koszt państwa, a ich rodzinom przysługiwała znaczna zniżka ubezpieczeniowa .
Warto w tym miejscu przypomnieć raz jeszcze, że Krzyż i Medal Niepodległości miał formalnie status odznaczenia wojskowego, a nie państwowego, w związku z czym mogli go otrzymywać także senatorowie oraz posłowie na sejm. Mógł więc tu zaistnieć zrozumiały psychologicznie mechanizm prowadzący do szczególnego faworyzowania „materialnego" jedynego liczącego się odznaczenia, które było w zasięgu postów i senatorów w okresie ich kadencji sejmowej. Tak przynajmniej można interpretować fakt, że do kategorii osób, które w latach trzydziestych obejmowane były przez kolejne ustawy o zaopatrzeniu specjalnym, włączano niemal niezmiennie posiadaczy Krzyża i Medalu Niepodległości.
Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości cieszyli się również szczególnymi względami kół rządowych. Łączyło się to z dość surową; niespotykaną w wypadku innych odznaczeń selekcją polityczną osób pretendujących do tego właśnie odznaczenia. Jak już wspominano, Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości składał się ze zwolenników obozu rządzącego, trudno się zatem dziwić, że akceptowali oni wyłącznie ludzi „sprawdzonych". W efekcie Krzyż lub Medal Niepodległości otrzymywali ludzie zaufani, zwolennicy rządów sanacyjnych, eliminowano natomiast kandydatów związanych z innymi orientacjami politycznymi i to bez względu na to, czy reprezentowali oni lewice, czy też prawicę. Sferom rządowym nieobce były projekty uczynienia z Krzyża i Medalu Niepodległości swego rodzaju legitymacji partyjnej, która zobowiązywałaby do określonej postawy politycznej i pozwalała na odróżnienie zwolenników obozu rządzącego od przedstawicieli opozycji. Tak należy zapewne rozumieć, nie zrealizowany co prawda, projekt oparcia senatu wyłącznie na kawalerach Orderu Virtuti Militari i Krzyża Niepodległości i tak też można interpretować fakt, że Walery Sławek nosił się przez pewien czas z projektem utworzenia prorządowej partii posiadaczy Krzyża lub Medalu Niepodległości. Trudno się oprzeć wrażeniu, że prerogatywy, jakie były związane z tym odznaczeniem, miały czynić tę partię bardziej atrakcyjną dla swych członków.

Zdzisław

27 X 1930 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki ustanowił nowe, trzystopniowe odznaczenie wojskowe, któremu nadano wysoką rangę w oficjalnej hierarchii wyróżnień państwowych. Odznaczeniem tym był Krzyż i Medal Niepodległości. Pierwszy stopień tego odznaczenia stanowił Krzyż Niepodległości z Mieczami, drugi — Krzyż Niepodległości, a trzeci — Medal Niepodległości.
Choć samo odznaczenie ustanowiono dość późno, bo dopiero w 1930 r., to idea uhonorowania odpowiednim wyróżnieniem państwowym czynu niepodległościowego zrodziła się znacznie wcześniej, bo już wkrótce po odzyskaniu suwerennego bytu w 1918 r. Złożyło się na to wiele przyczyn i przesłanek. Już w okresie wojny polsko-sowieckiej 1919—1920, kiedy został restytuowany Order Virtuti Militari i ustanowiono Krzyż Walecznych, zwracano uwagę na potrzebę uhonorowania wcześniejszych czynów walecznych.
Oba odznaczenia wojenne zgodnie ze swym regulaminem działały ..wstecz". W konsekwencji tego, oprócz żołnierzy polskich walczących przeciwko bolszewikom, wspomniane krzyże bojowe otrzymali także najdzielniejsi żołnierze formacji polskich z okresu I wojny światowej i członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej. Uhonorowano też nimi uczestników wszystkich zmagań powstańczych po 1918 r.; obrońców Lwowa i Małopolski Wschodniej, członków samoobrony Wileńszczyzny oraz powstańców wielkopolskich, cieszyńskich i górnośląskich. Pamiętano także o najstarszych żyjących bojownikach.

Warto dodać ,iż odznaczeniami bojowymi, tj. Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych, odznaczono następującą liczbę osób:
Legiony Polskie - 1358 VM i ok. 8000 KW,
Formacje Wschodnie - 333 VM i ok. 4000 KW:
Armia Polska we Francji i bajończycy 121 VM i ok. 1100 KW,
Polska Organizacja Wojskowa - 121 VM i ok. 1000 KW,
obrońcy Lwowa i Małopolski Wschodniej 162 VM i ok. 650 KW,
powstanie wielkopolskie - 60 VM i ok. 700 KW,
powstania śląskie 97 VM i ok- 900 KW.

Pierwszy stopień odznaczenia ustanowionego w dniu 27 X 1930 r. przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego Krzyż Niepodległości z Mieczami za POWSTANIE POZNAŃSKIE otrzymali:

1. Bartkowski Edmund mjr
2. Bociański Ludwik płk dypl.
3. Busza Ignacy śp.
4. Cyms Paweł Kpt.
5. Glabisz Kazimierz ppłk dypl.
6. Gorzeński-Ostroróg Zbigniew
7. Grudziński Kazimierz śp.
8. Hulewicz Bohdan płk
9. Kąkolewski Jan mjr
10. Klemczak Edmund
11. Kopa Andrzej mjr
12. Kręcki Franciszek
13. Maryński Felicjan kpt. śp.
14. Nowak Alojzy ppłk
15. Orłowicz Zdzisław
16. Paluch Mieczysław mjr
17. Siuda Stanisław ppłk
18. Śliwiński Bernard dr
19. Wieliczka Zygmunt
20. Wierzejewski Wincenty kpt.
21. Wiewiórkowski Władysław śp.
22. Zentkeller Kazimierz płk